Κιρκαδικός ρυθμός

Η ονομασία "Κιρκαδικός" σχετίζεται ετυμολογικά με τις λατινικες λέξεις circa ( = κύκλος) και diem ( = ημέρα)

Ο κιρκαδικός ρυθμός δεν υπάρχει κατά την γέννηση και αναπτύσσεται τα δύο πρώτα έτη της ζωής του ατόμου.

Αν και το φως φαίνεται να επαναρρυθμίζει το βιολογικό ωρολόγιο καθημερινά, ο κύκλος ημέρας - νύκτας, γνωστός και ως κιρκαδικός κύκλος ή ρυθμός συνεχίζει να βρίσκεται σε λειτουργία ακόμα και όταν ο άνθρωπος αποκλειστεί για καιρό σε μέρος που δεν έχει εναλλαγές φωτισμού.

Μελέτες που έγιναν σε έγκλειστους επί εβδομάδες σε καταφύγια έδειξαν ότι το βιολογικό ωρολόγιο μπορεί να διατηρεί τον κύκλο των 24,18 ωρών ανεξάρτητα από το φωτισμό του περιβάλλοντος.

Απέδειξαν επίσης, ότι ο κιρκαδικός ρυθμός είναι ανεξάρτητος από την ηλικία και το ίδιο σταθερός ακόμα και σε ηλικιωμένα άτομα.

Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού (βιολογικό ρολόι) συνδέεται με την εμφάνιση και ανάπτυξη καρδιομεταβολικών και ψυχιατρικών νοσημάτων.

Πολλές λειτουργείς των ζωντανών οργανισμών χαρακτηρίζονται από ρυθμικότητα. Οι βιολογικοί ρυθμοί καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα συχνοτήτων. Είναι ημερήσιοι, εποχιακοί και ετήσιοι. Οι ρυθμοί που έχουν περίοδο περίπου 24 ωρων, ονομάζονται κιρκάδιοι (εκείνοι που έχουν μικρότερη των 24 ωρων ονομάζονται ουλτραδιοι (ultradian) και εκείνοι που έχουν μεγαλύτερη των 24 ωρων ινφραδιοι (infradian). Δεν ειναι γνωστο εαν ολοι οι βιορυθμοί είναι ενδογενείς η εξωγενείς. Απο τις υπάρχουσες ενδείξεις και τα πειραματικά δεδομένα φαίνεται ωστόσο ότι οι κιρκάδιοι βιολογικοί ρυθμοί είναι ενδογενείς. Οι βιολογικοί ρυθμοί μπορούν να χαρακτηρισθούν ως μια δυναμική έκφραση της ομοιόστασης και λειτουργούν έτσι, ωστε να ενεργοποιούν λειτουργιες, οταν χρειαζεται και να τις απενεργοποιούν όταν αυτές δεν είναι απαραίτητες. Σχεδόν ολοι οι βιολογικοί ρυθμοί φαίνεται ότι ελέγχονται απο έναν κεντρικό μηχανισμό που βρίσκεται στον υπερχιασματικο πυρηνα του υποθάλαμου. Μέχρι σήμερα, ο πιο αποδεδειγμενος ρυθμιστής αυτού του συστήματος φαίνεται ότι είναι ο κύκλος φωτος -σκότους. Η μελατονινη συντίθεται απο την τρυπτοφανη μέσα στα παρεγχυματικά κύτταρα του κωναριου, τα κωναριοκυτταρα. Κατα τη διάρκεια της νύκτας, όταν υπάρχει σκοτάδι, η έκκριση της μελατονινης ειναι μεγάλη και τα επίπεδα της στο κωναριο είναι υψηλά. Το αντίθετο συμβαίνει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η έκκριση της μελατονινης ρυθμίζεται απο το φως, του οποίου η ένταση είναι το σημαντικότερο στοιχείο. Η έκκριση της μελατονινης αρχιζει, οταν υπαρχει σκοταδι και ο ρυθμό της είναι από τους πιο σταθερούς που υπάρχουν, εξακολουθεί δε να παραμένει και όταν λείπουν περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Φαίνεται ότι η μελατονινη συμμετέχει στην προσαρμογή των ενδογενών κιρκάδιων βιορυθμών του οργανισμού και επομένως και του υπερχιασματικου πυρήνα στις εναλλαγές φωτος -σκότους του περιβάλλοντος.

O Κιρκάδιος ρυθμός είναι ένας αρχέγονος, πολύπλοκος μηχανισμός που έχει διατηρηθεί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης

• Οι αρχαίοι Έλληνες συμβόλιζαν την έννοια του ρυθμού σε έναν χρόνο που τον φαντάζονταν κυκλικό και τον απεικόνιζαν στη μυθολογική θεότητα Κρόνο ή Χρόνο, ο οποίος γεννούσε και καταβρόχθιζε αενάως τα παιδιά του. Υπάρχουν πολλοί ρυθμοί ο κιρκάδιος(μέρα –νύχτα ,ο ετήσιος…

• Οι επιστήμονες των πανεπιστημίων του Κέιμπριτζ και του Εδιμβούργου λένε ότι αυτός ο αρχαίος μηχανισμός ελέγχει όλες τις μορφές ζωής που έχουν αναπτυχθεί στον πλανήτη ακόμα και τα φυτά.

• Σύμφωνα με δύο δημοσιεύσεις στο «Nature», η διατάραξη του κιρκάδιου ρυθμού, συνδέεται με μεταβολικές και ψυχικές διαταραχές

• Είναι ο ίδιος για όλες τις μορφές ζωής που είναι γνωστές και δεν σχετίζεται -όπως πιστευόταν μέχρι πρότινος- με το DNA

• Από έρευνα του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, προέκυψε ότι το βιολογικό ρολόι είναι ένας αρχέγονος, πολύπλοκος μηχανισμός που έχει διατηρηθεί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης

• Στους ανθρώπους, η ημερήσια φάση συνοδεύεται από αύξηση της ενεργητικότητας και της θερμοκρασίας του σώματος και μείωση έως και αναστολή της έκκρισης διαφόρων ορμονών ενώ, αντίθετα, η νυκτερινή φάση χαρακτηρίζεται από απόσυρση, ύπνο, μείωση της θερμοκρασίας του σώματος και αύξηση της έκκρισης των νυκτερινών ορμονών.

• Η οποιαδήποτε διαταραχή του κιρκαδιανού ρυθμού σημαίνει «εσωτερική κακοφωνία» και επηρεάζει μεγάλο τμήμα της ψυχικής διάθεσης, των νοητικών λειτουργιών, της εν γένει ανθρώπινης συμπεριφοράς και των σωματικών λειτουργιών

• Παράδειγμα μιας τέτοιας «εσωτερικής κακοφωνίας» παρατηρείται στο σύνδρομο Jet lag, το οποίο εμφανίζεται όταν ένα άτομο ταξιδεύει με αεροπλάνο προς διαφορετικές χρονικές ζώνες

Στην παλιά εποχή οι παππούδες μας τηρούσαν τον κιρκάδιο ρυθμό και τις ώρες λειτουργίας των οργάνων. Στις 12 το μεσημέρι τρώγανε , στις 6-7 έτρωγαν το βραδινό τους, κοιμόνταν ενωρίς και σηκωνόταν πολύ πρωί. Αυτοί ήξεραν το σωστό γιατί αυτό είναι καταγεγραμμένο τα κύτταρά μας από τον δημιουργό μας. Εμείς ξαφνικά τα ξεχάσαμε και αντιστρέψαμε τα πάντα ( ακόμα και οι Ευρωπαίοι ακολουθούν αυτές τις ώρες) με αποτέλεσμα η υγεία μας να κλονίζεται μέρα με την μέρα.

Υπό κανονικές συνθήκες, δηλαδή χωρίς τη δράση κάποιου παράγοντα που διασπά την ισορροπία του οργανισμού, το κεντρικό βιολογικό ρολόι συνεργάζεται με τα περιφερικά σε εναρμονισμένη ισορροπία και μπορούμε να επιτελούμε τις λειτουργίες μας, είτε νοητικά είτε σωματικά.

Τη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού προκαλεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και εργασίας που χαρακτηρίζεται από μείωση του νυχτερινού ύπνου ή ύπνο κατά την διάρκεια της ημέρας, χρήση ηλεκτρονικών μέσων τη νύχτα, κακή διατροφική συμπεριφορά, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας» ,« Η απόκλιση από τον υγιή τρόπο διαβίωσης σχετίζεται με τη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού και την ανάπτυξη σύγχρονων νοσημάτων που εμφανίζουν χαρακτήρες επιδημίας, όπως: σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, κατάθλιψη, καρκίνος και καρδιαγγειακή νόσος. Η σχέση αυτή γίνεται όλο και πιο ανησυχητική στην παιδική και εφηβική ηλικία όπου η κατάργηση των «υγιεινών» συνηθειών ύπνου συνδέεται με την ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας και διαταραχών της συμπεριφοράς».

«Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού στην εφηβική ηλικία μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα με αποτέλεσμα να παρατηρείται από πολλούς νέους επιθετικότητα, χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών»

Το «κιρκάδιο ρολόι» είναι υπεύθυνο για τη ρυθμική λειτουργία του ύπνου, τη διατροφική συμπεριφορά, τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της καρδιακής συχνότητας, καθώς και τη ρυθμική έκκριση των ορμονών. Ο φυσιολογικός κιρκάδιος ρυθμός καθορίζει τη λειτουργικότητα του ανθρώπου στη διάρκεια της ημέρας και την ανάπαυσή του τις νυχτερινές ώρες. Η ανατροπή αυτού του προτύπου ζωής, διαταράσσει τον κιρκάδιο ρυθμό, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση υπερατλαντικών ταξιδιών σε περιοχές με μεγάλη διαφορά ώρας, όπου εμφανίζεται το φαινόμενο jet lag. Τέτοιου είδους διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό λειτουργίες και νοσήματα όπως :

à διατροφή

à κατάθλιψη

à παχυσαρκία

à σακχαρώδη διαβήτη

à γονιμότητα

à καρδιακή λειτουργία

à στρες

à διέγερση καρκινικών κυττάρων

à διανοητική συγκέντρωση

à μνήμη

à γήρανση

Οργανικό ρολόι

Κιρκάδιος ρυθμός: Μια αρμονική σχέση κέντρου (εγκέφαλος-υποθάλαμος) και περιφεριακών οργάνων (λιπώδης ιστός, ήπαρ, πάγκρεας, νεφρό, έντερο κ.α.) με στόχο να υπάρξει μια ρυθμική λειτουργία του οργανισμού, κατά τη διάρκεια ενός 24ώρου

Τα 12 όργανα στον οργανισμό του ανθρώπου κατέχουν 2 ώρες τη μέρα σύμφωνα με τη σχετική θεωρία του ρολογιού. Οι ώρες αιχμής για κάθε όργανο είναι 2.

ο κιρκάδιος ρυθμός αποτελεί ένα «ρολόι» του οργανισμού με ρυθμική λειτουργία, με έναν «κεντρικό βηματοδότη» στον εγκέφαλο και «περιφερικούς λήπτες» στα διάφορα όργανα. Η ανάπτυξη και διατήρηση του κιρκάδιου ρυθμού καθορίζεται από γενετικούς (γονίδια CLOCK και BMAL) και περιβαλλοντικούς παράγοντες (φως, διατροφή, στρες, εργασιακό περιβάλλoν κ.α.).

Σε αυτή τη συγκεκριμένη ώρα διαφαίνονται συμπτώματα του συγκεκριμένου οργάνου, δίνοντας σήμα κινδύνου στον πάσχοντα. Η θεραπεία γίνεται σύμφωνα με το οργανικό ρολόι.

Η ώρα των πνευμόνων (3.00-5.00 πμ), O ασθενής θα έχει εκείνη την ώρα διαταραγμένο ύπνο με βήχα, ροχαλητό, ρινική συμφόρηση. Αυτή η ώρα είναι κατάλληλη για ασκήσεις αναπνοής, ώστε ο πνεύμονας να κερδίσει περισσότερη ενέργεια από το σύμπαν, και στη συνέχει να μεταφερθεί στα άλλα όργανα και για αποτοξίνωση των πνευμόνων

H ώρα του παχέος εντέρου (5.00-7.00 πμ), ξύπνημα, αποβολή κοπράνων, διαλογισμό

Η ώρα του στομάχου, 7.00- 9.00 πμ Πρωινό γεύμα, περπάτημα.

Η ώρα της σπλήνας (9.00-11.00 πμ). Μετατροπή τροφών σε ενέργεια .

Η ώρα της καρδιάς( 11.00 πμ – 1.00 μμ) Εκτοξεύονται τα καρδιακά προβλήματα. Υψηλή ενέργεια ,μεσημεριανό φαγητό.

Η ώρα του λεπτού εντέρου 1.00-3.00 μμ Απορρόφηση τροφών, χαμηλή ενέργεια. ξεκούραση με ύπνο

3.00- 5.00 μμ είναι η ώρα της ουροδόχου κύστης, Επανάκτηση ενέργειας, εργασία ,μελέτη, απομάκρυνση υγρών και αποβλήτων,.

5.00 – 7.00 μμ είναι η ώρα του νεφρού, βραδινό φαγητό, αποθήκευση τροφών, κατασκευή οστών

7.00- 9.00 μμ είναι η ώρα του περικάρδιου, που θεραπεύονται ψυχιατρικοί και καρδιακοί ασθενείς. Προστασία ,διάβασμα, ώρα αγάπης.

9.00-11.00 μμ είναι η ώρα του San Jiao, που ελέγχει το ενδοκρινικό σύστημα, τα αναπαραγωγικά όργανα και τη θερμοκρασία στον οργανισμό. Σε αυτήν την ώρα θεραπεύονται και οι περισσότερες περιπτώσεις στειρότητας. Νύσταγμα

11.00 μμ- 1.00 πμ είναι η ώρα της χοληδόχου κύστης, του οργάνου δηλαδή που είναι υπεύθυνο για την αϋπνία και τον μυϊκό πόνο. Ύπνος, απελευθέρωση χολής, αναγέννηση κυττάρων, και παραγωγή των κυττάρων του αίματος.

1.00 – 3.00 πμ. είναι η ώρα του ήπατος, Εάν το ήπαρ διαταραχθεί, ο οργανισμός παρουσιάζει έντονη κόπωση. Βαθύς ύπνος, αποτοξίνωση αίματος, ξεκούραση, και επαναπρογραμματισμός των λειτουργιών του σώματος

5.00 – 7.00 μμ είναι η ώρα του νεφρού, βραδινό φαγητό, αποθήκευση τροφών, κατασκευή οστών

Kατά την διάρκεια του ύπνου δεν πρέπει να υπάρχει φωτισμός στο υπνοδωμάτιο, τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων. Τις νυχτερινές ώρες εκκρίνεται η μελατονίνη, ορμόνη η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στους κύκλους ύπνου και είναι ζωτικής σημασίας για τη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού. Επομένως, η μελατονίνη, που έχει χαρακτηριστεί και ως η ορμόνη του μέλλοντος, έχει καθοριστική σημασία για τη χαλάρωση και στη συνέχεια την ευεξία του σώματος.

Το πρώτο ερέθισμα που δίνει το έναυσμα για τη καθημερινή λειτουργία του βιολογικού ρολογιού, είναι το φως της ημέρας

Η ξεκούραση του ανθρώπινου οργανισμού απαιτεί τουλάχιστον οκτώ ώρες ύπνου, για παιδιά και ενήλικες, ενώ το τελευταίο γεύμα πρέπει να γίνεται μέχρι τις οκτώ το βράδυ και όχι αργότερα.

Τέλος, διευκρίνισε πως και οι μικρές εκτροπές στον τρόπο ζωής κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ή τα Σαββατοκύριακα συνδέονται με διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού (social jet lag), οι οποίες όμως είναι αναστρέψιμες.

«Η μόνιμη ανατροπή είναι επιβλαβής και φέρει μερίδιο ευθύνης για το σύνολο των σύγχρονων μεταβολικών νόσων».

Πηγές:

http://www.iatrotek.org/ioArt.asp?id=10881

https://science.fandom.com/el/wiki

http://ippokratiaygeia.gr

https://smokefreegreece.gr/kirkadios-rythmos-amp-metavolika-nosimata_16-12-2020/